Osteoporose

Wat is osteoporose?

Osteoporose is een skeletaandoening die zich kenmerkt door een lage botmineraaldichtheid (botmassa) en een verstoorde samenhang van het botweefsel. Hierdoor is het bot brozer en is de kans op een botbreuk (fractuur) groter. Bij inzakking van de ruggenwervels spreekt men van een wervelfractuur, een compressiefractuur in de wervels of werveldeformatie.

De meest voorkomende osteoporotische fracturen zijn fracturen van wervel, pols en heup. Van de wervelfracturen treedt ongeveer tweederde spontaan op, dat wil zeggen door slechts een geringe aanleiding. ³⁵³

Welke klachten geeft osteoporose?

Osteoporose is een aandoening die op zichzelf niet gepaard gaat met klachten. Wervelinzakkingen, hoewel vaak asymptomatisch (zonder klachten), kunnen gepaard gaan met chronische rugklachten en een algemene verslechtering van de kwaliteit van leven. Bij sommige mensen is een verkromming en het korter worden van de wervelkolom het enige teken van wervelfracturen. Pols- en heupfracturen ontstaan met name als gevolg van een val. Deze zijn pijnlijk.

Pijnklachten kunnen, vooral bij iemand die hierover niet adequaat kan communiceren, geuit worden met een gedragsverandering.

Hoe vaak komt osteoporose voor in de algemene bevolking?

Het komt voor bij 0,9% (bij mannen 0,19 en bij vrouwen 1,6%). Het aantal mensen met osteoporose neemt toe met de leeftijd; de toename is bij vrouwen veel sterker dan bij mannen. ³⁵³

Hoe vaak komt osteoporose voor bij mensen met een verstandelijke beperking?

Osteoporose komt in de gehele groep mensen met een verstandelijke beperking bij 8% tot 21% voor. ³⁵⁴ , ³⁵⁵ , ³⁵⁶

Van de Nederlandse ouderen met een verstandelijke beperking (in het GOUD onderzoek) heeft 44% een verlaagde botdichtheid. Vrouwen, mensen met een hogere leeftijd, mensen met een ernstigere verstandelijke beperking, met een beperkte mobiliteit, mensen die anti-epileptica gebruiken en mensen met een lage BMI hebben meer kans op osteoporose. ⁵⁸⁹  

Uit ander Nederlands onderzoek blijkt dat een vijfde van de postmenopauzale vrouwen wonend binnen een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking, dagelijks te weinig calcium binnen krijgt volgens de NHG-standaard “Osteoporose”. Een derde van de postmenopauzale vrouwen heeft een te lage botkwaliteit. Dit hangt samen met een lager niveau van functioneren en immobiliteit. ⁵⁹⁰

In het Europese POMONA onderzoek (vragenlijsten) onder een gelegenheidssteekproef van 1.269 volwassenen met een verstandelijke beperking is een prevalentie van osteoporose gevonden van 5,5%. ³⁵⁷

In een Australisch onderzoek werd een osteoporose prevalentie van 6% onder vrouwen en 20% onder mannen gevonden. ³⁵⁴

Bij een recenter Australisch onderzoek (vragenlijsten) onder 2.540 (verzorgers/ ouders van) mensen met een verstandelijke beperking bleek 9% van de respondenten bekend te zijn met osteoporose. ³⁵⁸

In een onderzoek bij mensen met een verstandelijke beperking wonend in de open populatie, werd een prevalentie van osteoporose gevonden van 17,1% en een verlaagde botdichtheid van 51,0%. ³⁵⁵

In een ander onderzoek bij volwassenen met een verstandelijke beperking wonend in de open populatie, werd een prevalentie van 21% voor verlaagde botdichtheid gevonden. ³⁵⁶

In een onderzoek bij postmenopausale vrouwen met een verstandelijke beperking wonend in een instelling had 82% osteoporose ³⁵⁹ en bij de mannen 34%. ³⁶⁰

Verschillende risicofactoren voor osteoporose zijn onderzocht bij mensen met een verstandelijke beperking. Bij 96 mensen (kinderen en volwassenen) met epilepsie had 58,3% een verlaagde botdichtheid en 25% osteoporose. Ze hadden significant vaker een lage botdichtheid dan de controlegroep van 63 mensen zonder epilepsie. Risicofactoren voor een verlaagde botdichtheid waren: niet zelfstandig kunnen lopen, een ernstige verstandelijke beperking, langdurige behandeling met anti-epileptica en weinig lichaamsbeweging. ³⁶¹

Ook hypogonadisme en geringe lichaamslengte zijn gevonden als risicofactoren voor osteoporose. ³⁶²

Mensen met een beperkte mobiliteit en een verstandelijke beperking hebben ondanks voldoende calciuminname een hoog risico op osteoporose. ³⁶²
Kinderen met ernstige spasticiteit hebben een verhoogd risico (77%) op osteoporose. Risicofactoren zijn dan voedingsproblemen, een slechte mobiliteit, eerdere fracturen, het gebruik van anti-epileptica en weinig lichaamsvet. ³⁶³

Mensen met het downsyndroom hebben een hogere kans op osteoporose. ³⁵⁶ , ³⁶⁴ , ³⁶⁵

In een Engelse studie werden de volgende risicofactoren voor osteoporose gevonden: het gebruik van anti-epileptica, immobiliteit, een voorgeschiedenis van vallen en een voorgeschiedenis met fracturen. ³⁶⁶

Uit Iers onderzoek blijkt dat de medische diagnose osteoporose maar weinig gesteld wordt (8,1%) bij ouderen met een verstandelijke beperking, terwijl de risicofactoren hiervoor veelvuldig voorkomen en ook de gevolgen (botbreuken) frequent voorkomen. ⁵⁹³