Osteoporose

Wat is osteoporose?

Osteoporose is een skeletaandoening die zich kenmerkt door een lage botmineraaldichtheid (botmassa) en een verstoorde samenhang van het botweefsel. Hierdoor is het bot brozer en is de kans op een botbreuk (fractuur) groter. Bij inzakking van de ruggenwervels spreekt men van een wervelfractuur, een compressiefractuur in de wervels of werveldeformatie.


De meest voorkomende osteoporotische fracturen zijn fracturen van wervel, pols en heup. Van de wervelfracturen treedt ongeveer tweederde spontaan op, dat wil zeggen door slechts een geringe aanleiding. 353

 

Welke klachten geeft osteoporose?

Osteoporose is een aandoening die op zichzelf niet gepaard gaat met klachten. Wervelinzakkingen, hoewel vaak asymptomatisch (zonder klachten), kunnen gepaard gaan met chronische rugklachten en een algemene verslechtering van de kwaliteit van leven. Bij sommige mensen is een verkromming en het korter worden van de wervelkolom het enige teken van wervelfracturen. Pols- en heupfracturen ontstaan met name als gevolg van een val. Deze zijn pijnlijk.


Pijnklachten kunnen, vooral bij iemand die hierover niet adequaat kan communiceren, geuit worden met een gedragsverandering.

 

Hoe vaak komt osteoporose voor in de algemene bevolking?

Het komt voor bij 0,9% (bij mannen 0,19 en bij vrouwen 1,6%). Het aantal mensen met osteoporose neemt toe met de leeftijd; de toename is bij vrouwen veel sterker dan bij mannen. 353

 

Hoe vaak komt osteoporose voor bij mensen met een verstandelijke beperking?

Osteoporose komt in de gehele groep mensen met een verstandelijke beperking bij 8% tot 21% voor. 354 , 355 , 356


Van de Nederlandse ouderen met een verstandelijke beperking (in het GOUD onderzoek) heeft 44% een verlaagde botdichtheid. Vrouwen, mensen met een hogere leeftijd, mensen met een ernstigere verstandelijke beperking, met een beperkte mobiliteit, mensen die anti-epileptica gebruiken en mensen met een lage BMI hebben meer kans op osteoporose. 589  


Uit ander Nederlands onderzoek blijkt dat een vijfde van de postmenopauzale vrouwen wonend binnen een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking, dagelijks te weinig calcium binnen krijgt volgens de NHG-standaard “Osteoporose”. Een derde van de postmenopauzale vrouwen heeft een te lage botkwaliteit. Dit hangt samen met een lager niveau van functioneren en immobiliteit. 590

 

In het Europese POMONA onderzoek (vragenlijsten) onder een gelegenheidssteekproef van 1.269 volwassenen met een verstandelijke beperking is een prevalentie van osteoporose gevonden van 5,5%. 357

 

In een Australisch onderzoek werd een osteoporose prevalentie van 6% onder vrouwen en 20% onder mannen gevonden. 354


Bij een recenter Australisch onderzoek (vragenlijsten) onder 2.540 (verzorgers/ ouders van) mensen met een verstandelijke beperking bleek 9% van de respondenten bekend te zijn met osteoporose. 358


In een onderzoek bij mensen met een verstandelijke beperking wonend in de open populatie, werd een prevalentie van osteoporose gevonden van 17,1% en een verlaagde botdichtheid van 51,0%. 355


In een ander onderzoek bij volwassenen met een verstandelijke beperking wonend in de open populatie, werd een prevalentie van 21% voor verlaagde botdichtheid gevonden. 356


In een onderzoek bij postmenopausale vrouwen met een verstandelijke beperking wonend in een instelling had 82% osteoporose 359 en bij de mannen 34%. 360


Verschillende risicofactoren voor osteoporose zijn onderzocht bij mensen met een verstandelijke beperking. Bij 96 mensen (kinderen en volwassenen) met epilepsie had 58,3% een verlaagde botdichtheid en 25% osteoporose. Ze hadden significant vaker een lage botdichtheid dan de controlegroep van 63 mensen zonder epilepsie. Risicofactoren voor een verlaagde botdichtheid waren: niet zelfstandig kunnen lopen, een ernstige verstandelijke beperking, langdurige behandeling met anti-epileptica en weinig lichaamsbeweging. 361


Ook hypogonadisme en geringe lichaamslengte zijn gevonden als risicofactoren voor osteoporose. 362


Mensen met een beperkte mobiliteit en een verstandelijke beperking hebben ondanks voldoende calciuminname een hoog risico op osteoporose. 362
Kinderen met ernstige spasticiteit hebben een verhoogd risico (77%) op osteoporose. Risicofactoren zijn dan voedingsproblemen, een slechte mobiliteit, eerdere fracturen, het gebruik van anti-epileptica en weinig lichaamsvet. 363


Mensen met het downsyndroom hebben een hogere kans op osteoporose. 356 , 364 , 365

 

In een Engelse studie werden de volgende risicofactoren voor osteoporose gevonden: het gebruik van anti-epileptica, immobiliteit, een voorgeschiedenis van vallen en een voorgeschiedenis met fracturen. 366

 

Uit Iers onderzoek blijkt dat de medische diagnose osteoporose maar weinig gesteld wordt (8,1%) bij ouderen met een verstandelijke beperking, terwijl de risicofactoren hiervoor veelvuldig voorkomen en ook de gevolgen (botbreuken) frequent voorkomen. 593

0,90% Algemene bevolking
8% tot 21% Mensen met een verstandelijke beperking

281

281

Zillikens MC, Uitterlinden AG. Osteoporose. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl> Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Bewegingsstelsel en bindweefsel\ Osteoporose, 24 juni 2009. Vanaf medio 2016 beschikbaar op www.volksgezondheidenzorg.info.

Zillikens MC, Uitterlinden AG. Osteoporose. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl> Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Bewegingsstelsel en bindweefsel\ Osteoporose, 24 juni 2009. Vanaf medio 2016 beschikbaar op www.volksgezondheidenzorg.info.

281

281

Zillikens MC, Uitterlinden AG. Osteoporose. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl> Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Bewegingsstelsel en bindweefsel\ Osteoporose, 24 juni 2009. Vanaf medio 2016 beschikbaar op www.volksgezondheidenzorg.info.

Zillikens MC, Uitterlinden AG. Osteoporose. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl> Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Bewegingsstelsel en bindweefsel\ Osteoporose, 24 juni 2009. Vanaf medio 2016 beschikbaar op www.volksgezondheidenzorg.info.

282

282

Center J, Beange H, McElduff A. People with mental retardation have an increased prevalence of osteoporosis: a population study. Am J Ment Retard. 1998 Jul;103(1):19-28

Center J, Beange H, McElduff A. People with mental retardation have an increased prevalence of osteoporosis: a population study. Am J Ment Retard. 1998 Jul;103(1):19-28

283

283

Zylstra RG, Porter LL, Shapiro JL, Prater CD. Prevalence of osteoporosis in communitydwelling individuals with intellectual and/or developmental disabilities. J Am Med Dir Assoc. 2008 Feb;9(2):109-13.

Zylstra RG, Porter LL, Shapiro JL, Prater CD. Prevalence of osteoporosis in communitydwelling individuals with intellectual and/or developmental disabilities. J Am Med Dir Assoc. 2008 Feb;9(2):109-13.

284

284

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

559

559

Bastiaanse LP, Mergler S, Evenhuis HM, Echteld MA. Bone quality in older adults with intellectual disabilities. Res Dev Disabil. 2014 Sep;35(9):1927-33.

Bastiaanse LP, Mergler S, Evenhuis HM, Echteld MA. Bone quality in older adults with intellectual disabilities. Res Dev Disabil. 2014 Sep;35(9):1927-33.

560

560

Bankras MR, Suripatty CMM. Calciumintake en lage botkwaliteit bij postmenopauzale vrouwen met een verstandelijke beperking. Leeronderzoek ihkv de AVG-opleiding 2010.

Bankras MR, Suripatty CMM. Calciumintake en lage botkwaliteit bij postmenopauzale vrouwen met een verstandelijke beperking. Leeronderzoek ihkv de AVG-opleiding 2010.

285

285

Haveman M, Perry J, Salvador-Carulla L, Walsh PN, Kerr M, Van Schrojenstein Lantmande Valk H, Van Hove G, Berger DM, Azema B, Buono S, Cara AC, Germanavicius A, Linehan C, Määttä T, Tossebro J, Weber G. Ageing and health status in adults with intellectual disabilities: results of the European POMONA II study. J Intellect Dev Disabil. 2011 Mar;36(1):49-60

Haveman M, Perry J, Salvador-Carulla L, Walsh PN, Kerr M, Van Schrojenstein Lantmande Valk H, Van Hove G, Berger DM, Azema B, Buono S, Cara AC, Germanavicius A, Linehan C, Määttä T, Tossebro J, Weber G. Ageing and health status in adults with intellectual disabilities: results of the European POMONA II study. J Intellect Dev Disabil. 2011 Mar;36(1):49-60

282

282

Center J, Beange H, McElduff A. People with mental retardation have an increased prevalence of osteoporosis: a population study. Am J Ment Retard. 1998 Jul;103(1):19-28

Center J, Beange H, McElduff A. People with mental retardation have an increased prevalence of osteoporosis: a population study. Am J Ment Retard. 1998 Jul;103(1):19-28

286

286

Koritsas S, Iacono T. Secondary conditions in people with developmental disability. Am J Intellect Dev Disabil. 2011 Jan;116(1):36-47

Koritsas S, Iacono T. Secondary conditions in people with developmental disability. Am J Intellect Dev Disabil. 2011 Jan;116(1):36-47

283

283

Zylstra RG, Porter LL, Shapiro JL, Prater CD. Prevalence of osteoporosis in communitydwelling individuals with intellectual and/or developmental disabilities. J Am Med Dir Assoc. 2008 Feb;9(2):109-13.

Zylstra RG, Porter LL, Shapiro JL, Prater CD. Prevalence of osteoporosis in communitydwelling individuals with intellectual and/or developmental disabilities. J Am Med Dir Assoc. 2008 Feb;9(2):109-13.

284

284

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

287

287

Jaffe JS, Timell AM, Gulanski BI. Prevalence of low bone density in women with developmental disabilities. J Clin Densitom. 2001 Spring;4(1):25-9

Jaffe JS, Timell AM, Gulanski BI. Prevalence of low bone density in women with developmental disabilities. J Clin Densitom. 2001 Spring;4(1):25-9

288

288

Jaffe JS, Timell AM. Prevalence of low bone density in institutionalized men with developmental disabilities. J Clin Densitom. 2003 Summer;6(2):143-7

Jaffe JS, Timell AM. Prevalence of low bone density in institutionalized men with developmental disabilities. J Clin Densitom. 2003 Summer;6(2):143-7

289

289

Coppola G, Fortunato D, Auricchio G, Mainolfi C, Operto FF, Signoriello G, Pascotto A, Salvatore M. Bone mineral density in children, adolescents, and young adults with epilepsy. Epilepsia. 2009 Sep;50(9):2140-6

Coppola G, Fortunato D, Auricchio G, Mainolfi C, Operto FF, Signoriello G, Pascotto A, Salvatore M. Bone mineral density in children, adolescents, and young adults with epilepsy. Epilepsia. 2009 Sep;50(9):2140-6

290

290

Wagemans AM, Fiolet JF, van der Linden ES, Menheere PP. Osteoporosis and intellectual disability: is there any relation? J Intellect Disabil Res. 1998 Oct;42 ( Pt 5):370-4.

Wagemans AM, Fiolet JF, van der Linden ES, Menheere PP. Osteoporosis and intellectual disability: is there any relation? J Intellect Disabil Res. 1998 Oct;42 ( Pt 5):370-4.

290

290

Wagemans AM, Fiolet JF, van der Linden ES, Menheere PP. Osteoporosis and intellectual disability: is there any relation? J Intellect Disabil Res. 1998 Oct;42 ( Pt 5):370-4.

Wagemans AM, Fiolet JF, van der Linden ES, Menheere PP. Osteoporosis and intellectual disability: is there any relation? J Intellect Disabil Res. 1998 Oct;42 ( Pt 5):370-4.

291

291

Mergler S, Evenhuis HM, Boot AM, De Man SA, Bindels-De Heus KG, Huijbers WA, Penning C. Epidemiology of low bone mineral density and fractures in children with severe cerebral palsy: a systematic review. Dev Med Child Neurol. 2009 Oct;51(10):773-8.

Mergler S, Evenhuis HM, Boot AM, De Man SA, Bindels-De Heus KG, Huijbers WA, Penning C. Epidemiology of low bone mineral density and fractures in children with severe cerebral palsy: a systematic review. Dev Med Child Neurol. 2009 Oct;51(10):773-8.

284

284

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

Tyler CV Jr, Snyder CW, Zyzanski S. Screening for osteoporosis in community-dwelling adults with mental retardation. Ment Retard. 2000 Aug;38(4):316-21

292

292

Guijarro M, Valero C, Paule B, Gonzalez-Macias J, Riancho JA. Bone mass in young adults with Down syndrome. J Intellect Disabil Res. 2008 Mar;52(Pt 3):182-9.

Guijarro M, Valero C, Paule B, Gonzalez-Macias J, Riancho JA. Bone mass in young adults with Down syndrome. J Intellect Disabil Res. 2008 Mar;52(Pt 3):182-9.

293

293

Angelopoulou N, Souftas V, Sakadamis A, Mandroukas K. Bone mineral density in adults with Down’s syndrome. Eur Radiol. 1999;9(4):648-51.

Angelopoulou N, Souftas V, Sakadamis A, Mandroukas K. Bone mineral density in adults with Down’s syndrome. Eur Radiol. 1999;9(4):648-51.

294

294

Srikanth R, Cassidy G, Joiner C, Teeluckdharry S. Osteoporosis in people with intellectual disabilities: a review and a brief study of risk factors for osteoporosis in a community sample of people with intellectual disabilities. J Intellect Disabil Res. 2011 Jan;55(1):53-62.

Srikanth R, Cassidy G, Joiner C, Teeluckdharry S. Osteoporosis in people with intellectual disabilities: a review and a brief study of risk factors for osteoporosis in a community sample of people with intellectual disabilities. J Intellect Disabil Res. 2011 Jan;55(1):53-62.

563

563

Burke EA, McCallion P, Carroll R, Walsh JB, McCarron M. An exploration of the bone health of older adults with an intellectual disability in Ireland. J Intellect Disabil Res. 2016 Apr 21. doi: 10.1111/jir.12273.

Burke EA, McCallion P, Carroll R, Walsh JB, McCarron M. An exploration of the bone health of older adults with an intellectual disability in Ireland. J Intellect Disabil Res. 2016 Apr 21. doi: 10.1111/jir.12273.