Incontinentie
Wat is incontinentie?
Incontinentie voor urine is iedere vorm van ongewild urineverlies bij volwassenen. Bij kinderen die 's nachts nog niet zindelijk zijn heet dit enuresis nocturna. Hier gaan we niet op in. Mensen kunnen ook incontinent zijn voor de ontlasting. Er is wel een correlatie aangetoond van gedragsproblemen met urine-incontinentie en niet met incontinentie voor ontlasting. 393 Daarom behandelen we hier alleen urine-incontinentie.
Welke klachten geeft urine incontinentie?
Er zijn verschillende soorten incontinentie die zich ook verschillend uiten. 396 , 598
- Stressincontinentie is de klacht van onwillekeurig urineverlies dat optreedt tijdens inspanning of persen, of tijdens niezen of hoesten. Stressincontinentie berust op een tekortschieten van het mechanisme dat de blaas afsluit bij drukverhoging in de buik. Risicofactoren zijn: zwangerschap, bevalling, overgewicht, chronisch hoesten, operaties in het bekken en letsel van de kringspier ten gevolge van operatieve behandeling van de prostaat.
- Urge-incontinentie is de klacht van onwillekeurig urineverlies, samengaand met of direct voorafgegaan door een plotselinge, onhoudbare drang om te plassen. Het reflexmechanisme om het plassen tegen te houden werkt niet goed. Angst voor incontinentie kan vervolgens een vicieuze cirkel doen ontstaan. Soms is de oorzaak een aandoening van de blaas (zoals een blaasontsteking), een uitstroombelemmering (zoals een vergrote prostaat), een baarmoederverwijdering of een aandoening van het zenuwstelsel. Hiernaast kan het gebruik van cafeïnehoudende dranken een rol spelen. Urge-incontinentie maakt onderdeel uit van het overactieveblaassyndroom.
- Gemengde incontinentie is de klacht van onwillekeurig urineverlies dat optreedt zowel tijdens drukverhogende momenten als in associatie met plotselinge drang om te plassen.
- Reflexincontinentie berust op het vanzelf samentrekken van de blaas in de afwezigheid van een normale drang om te plassen. Dit wordt veroorzaakt door een beschadiging in het centrale zenuwstelsel, bijvoorbeeld als gevolg van een CVA of in de vorm van een dwarslaesie.
- Overloopincontinentie is wanneer de druk in de volle blaas te sterk is voor het afsluitmechanisme. Meestal komt dit door een verminderde knijpkracht van de blaas (bijvoorbeeld ten gevolge van diabetes) of door een afvloedbelemmering (bijvoorbeeld door een vergrote prostaat). Ook sommige geneesmiddelen kunnen overloopincontinentie veroorzaken, zoals anticholinergica.
- Continue incontinentie ontstaat na fistel (buis) vorming, bijvoorbeeld ten gevolge van een verwonding, een operatie in het kleine bekken of een besnijdenis.
Uit onderzoek is gebleken dat urine-incontinentie bij mensen met een verstandelijke beperking is gecorreleerd met probleemgedrag (agressie, automutilatie en probleemgedrag in het algemeen). Omdat dit alleen cross-sectionele onderzoeken betreft, is het niet duidelijk wat de oorzaak en wat het gevolg is, of dat er sprake is van een gezamenlijke onderliggende pathologie. 393 , 394 , 395
Voor mensen met een verstandelijke beperking is het soms niet mogelijk om de klachten kenbaar te maken. Het kan zijn dat de omgeving dan alleen een gedragsverandering opmerkt.
Hoe vaak komt incontinentie voor in de algemene bevolking?
Urine-incontinentie komt voor bij een kwart tot ruim de helft van alle volwassen vrouwen. De prevalentie neemt toe met het stijgen van de leeftijd. Bij vrouwen jonger dan vijftig jaar is stressincontinentie de meest voorkomende vorm; bij oudere vrouwen gaat het vaker om urge-incontinentie of gemengde incontinentie. 396
In de algemene populatie varieert de prevalentie van incontinentie bij oudere mannen van 11 tot 34% en bij mannen van middelbare leeftijd of jonger van 3 tot 5%. Dit betreft meestal urge-incontinentie of gemengde incontinentie en slechts zelden stressincontinentie. 598
Hoe vaak komt incontinentie voor bij mensen met een verstandelijke beperking?
In een Engels onderzoek onder een groep van 73 volwassenen van 20 tot en met 64 jaar had 27,4% incontinentie en onder de oudere groep van 134 mensen van 65 jaar en ouder had 49,3% er last van. 394
In een ander groot Engels onderzoek onder 1.023 volwassenen met een verstandelijke beperking had 35,3% incontinentie. 397
In een Nederlands onderzoek onder 346 volwassenen met een verstandelijke beperking had 26% last van urine-incontinentie. 398
Mensen met het downsyndroom lijken niet meer last te hebben van urine-incontinentie dan andere mensen met een verstandelijke beperking (23%). 399
Bij bepaalde gedrag beïnvloedende medicatie die soms gegeven wordt bij mensen met autisme, kan incontinentie voor urine als bijwerking optreden. 599
321
321De Winter CF, Jansen AAC, Evenhuis HM. Physical conditions and challenging behaviour in people with intellectual disability: a systematic review. J Intellect Disabil Res. 2011 Jul;55(7):675-98.
De Winter CF, Jansen AAC, Evenhuis HM. Physical conditions and challenging behaviour in people with intellectual disability: a systematic review. J Intellect Disabil Res. 2011 Jul;55(7):675-98.
324
324NHG-Werkgroep Incontinentie voor urine bij vrouwen. NHG-Standaard Incontinentie voor urine bij vrouwen(Tweede herziening). Nederlands Huisartsen Genootschap 2015.
NHG-Werkgroep Incontinentie voor urine bij vrouwen. NHG-Standaard Incontinentie voor urine bij vrouwen(Tweede herziening). Nederlands Huisartsen Genootschap 2015.
568
568Blanker MH, Breed SA, van der Heide WK, Norg RJC, de Vries A, Wolters RJ, van den Donk M, Burgers JS, Opstelten W, Klomp MA. NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen. Huisarts Wet 2013(3):56:114-22.
Blanker MH, Breed SA, van der Heide WK, Norg RJC, de Vries A, Wolters RJ, van den Donk M, Burgers JS, Opstelten W, Klomp MA. NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen. Huisarts Wet 2013(3):56:114-22.
321
321De Winter CF, Jansen AAC, Evenhuis HM. Physical conditions and challenging behaviour in people with intellectual disability: a systematic review. J Intellect Disabil Res. 2011 Jul;55(7):675-98.
De Winter CF, Jansen AAC, Evenhuis HM. Physical conditions and challenging behaviour in people with intellectual disability: a systematic review. J Intellect Disabil Res. 2011 Jul;55(7):675-98.
322
322Cooper SA. Clinical study of the effects of age on the physical health of adults with mental retardation. Am J Ment Retard. 1998 May;102(6):582-9.
Cooper SA. Clinical study of the effects of age on the physical health of adults with mental retardation. Am J Ment Retard. 1998 May;102(6):582-9.
323
323Jones S, Cooper SA, Smiley E, Allan L, Williamson A, Morrison J. Prevalence of, and factors associated with, problem behaviors in adults with intellectual disabilities. J Nerv Ment Dis. 2008 Sep;196(9):678-86.
Jones S, Cooper SA, Smiley E, Allan L, Williamson A, Morrison J. Prevalence of, and factors associated with, problem behaviors in adults with intellectual disabilities. J Nerv Ment Dis. 2008 Sep;196(9):678-86.
324
324NHG-Werkgroep Incontinentie voor urine bij vrouwen. NHG-Standaard Incontinentie voor urine bij vrouwen(Tweede herziening). Nederlands Huisartsen Genootschap 2015.
NHG-Werkgroep Incontinentie voor urine bij vrouwen. NHG-Standaard Incontinentie voor urine bij vrouwen(Tweede herziening). Nederlands Huisartsen Genootschap 2015.
568
568Blanker MH, Breed SA, van der Heide WK, Norg RJC, de Vries A, Wolters RJ, van den Donk M, Burgers JS, Opstelten W, Klomp MA. NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen. Huisarts Wet 2013(3):56:114-22.
Blanker MH, Breed SA, van der Heide WK, Norg RJC, de Vries A, Wolters RJ, van den Donk M, Burgers JS, Opstelten W, Klomp MA. NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen. Huisarts Wet 2013(3):56:114-22.
322
322Cooper SA. Clinical study of the effects of age on the physical health of adults with mental retardation. Am J Ment Retard. 1998 May;102(6):582-9.
Cooper SA. Clinical study of the effects of age on the physical health of adults with mental retardation. Am J Ment Retard. 1998 May;102(6):582-9.
325
325Cooper SA, Smiley E, Allan LM, Jackson A, Finlayson J, Mantry D, Morrison J. Adults with intellectual disabilities: prevalence, incidence and remission of self-injurious behaviour, and related factors. J Intellect Disabil Res. 2009a Mar;53(3):200-16.
Cooper SA, Smiley E, Allan LM, Jackson A, Finlayson J, Mantry D, Morrison J. Adults with intellectual disabilities: prevalence, incidence and remission of self-injurious behaviour, and related factors. J Intellect Disabil Res. 2009a Mar;53(3):200-16.
326
326Waal de KH, Tinselboer BM, Evenhuis HM, Penning C. Unnoticed post-void residual urine volume in people with moderate to severe intellectual disabilities: prevalence and risk factors. J Intellect Disabil Res. 2009 Sep;53(9):772-9.
Waal de KH, Tinselboer BM, Evenhuis HM, Penning C. Unnoticed post-void residual urine volume in people with moderate to severe intellectual disabilities: prevalence and risk factors. J Intellect Disabil Res. 2009 Sep;53(9):772-9.
327
327Mantry D, Cooper SA, Smiley E, Morrison J, Allan L, Williamson A, Finlayson J, Jackson A. The prevalence and incidence of mental ill-health in adults with Down syndrome. J Intellect Disabil Res. 2008 Feb;52(Pt 2):141-55.
Mantry D, Cooper SA, Smiley E, Morrison J, Allan L, Williamson A, Finlayson J, Jackson A. The prevalence and incidence of mental ill-health in adults with Down syndrome. J Intellect Disabil Res. 2008 Feb;52(Pt 2):141-55.
569
569Kumazaki H, Watanabe K, Imasaka Y, Iwata K, Tomoda A, Mimura M. Risperidone-associated urinary incontinence in patients with autistic disorder with mental retardation. J Clin Psychopharmacol. 2014 Oct;34(5):624-6.
Kumazaki H, Watanabe K, Imasaka Y, Iwata K, Tomoda A, Mimura M. Risperidone-associated urinary incontinence in patients with autistic disorder with mental retardation. J Clin Psychopharmacol. 2014 Oct;34(5):624-6.