Geslachtsziekten

Wat zijn geslachtsziekten?

Geslachtsziekten zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) die meestal via onbeschermd seksueel contact maar ook op andere manieren worden overgedragen.

Chlamydia, gonorroe en syfilis zijn bacteriële SOA. Genitale wratten, hepatitis B (zie bij hepatitis) en herpes genitalis zijn virale SOA.

Alle SOA kunnen van moeder op kind worden overgedragen tijdens de geboorte. Overdracht van syfilis en in zeldzame gevallen van herpes genitalis kan ook al plaatsvinden tijdens de zwangerschap. Syfilis en hepatitis B kunnen ook worden overgedragen door bijvoorbeeld een bloedtransfusie of door het gebruik van besmette naalden.

Welke klachten geeft een geslachtsziekte?

• Chlamydia. Bij circa 75% van de geïnfecteerde mannen leidt chlamydia tot ontstekingen van de urinebuis, endeldarm en bijballen. De belangrijkste symptomen van urinebuisontsteking zijn pijn of een branderig gevoel bij het plassen, moeizaam plassen en/of afscheiding van pus uit de urinebuis (druiper). Bij circa 30% van de geïnfecteerde vrouwen leidt chlamydia tot ontstekingen van de urinebuis, baarmoederhals, eileiders en endeldarm. Mogelijke symptomen zijn pijn of een branderig gevoel bij het plassen, verhoogde vaginale afscheiding en bloedverlies tussen twee menstruaties in. ⁴³¹
• Gonorroe. Bij circa 90% van de geïnfecteerde mannen leidt gonorroe tot ontstekingen van de urinebuis, endeldarm en bijballen. Bij circa 40% tot 60% van de geïnfecteerde vrouwen leidt gonorroe tot ontstekingen van de urinebuis, baarmoederhals, eileiders en endeldarm. ⁴³²
• Syfilis. Syfilis kent verschillende stadia die te onderscheiden zijn op grond van het klinische beeld. Typerend voor primaire syfilis is de ontwikkeling van een zweer (ulcus) op de plaats van de infectie (penis, rond de vagina, mond en anus). De incubatietijd varieert van tien tot negentig dagen en is gemiddeld drie weken.
  Na drie tot zes weken ontwikkelt zich bij de meerderheid van de onbehandelde patiënten het ziektebeeld van secundaire syfilis. Hierbij is sprake van een diffuse huiduitslag, die gepaard gaat met verlies van de eetlust, misselijkheid, hoofdpijn, slapeloosheid, koorts, spier- en gewrichtspijnen. Na spontane genezing van secundaire syfilis treden er gedurende een tot twee jaren geen klinische verschijnselen op, men spreekt dan van vroege syfilis latens. Soms is in deze fase sprake van het incidenteel terugkeren van zweren. Onbehandelde syfilis kan leiden tot aandoening van meer organen zoals hart en bloedvaten of het zenuwstelsel. In dit stadium kan ook neurosyfilis ontstaan. Deze vorm van syfilis kan gepaard gaan met hoofdpijn, verwardheid, persoonlijkheidsverandering, uitval van hersenzenuwen en dementie. ⁴³³
• Genitale wratten. De eerste verschijnselen zijn jeuk en irritatie bij de geslachtsorganen. Soms ontstaat er maar één wratje, maar ook kunnen in korte tijd veel wratten ontstaan. Bij vrouwen kunnen de wratten zich op of rond de schaamlippen, in de vagina en/of op de baarmoedermond voordoen. Bij mannen zitten de wratten vooral op en rond de penis. Zowel bij mannen als vrouwen kunnen ze ook in of rond de anus zitten. ⁴³⁴
• Herpes genitalis. Vaak krijgt iemand eerst koorts, spierpijn en een algeheel gevoel van malaise. Vervolgens treden klachten op bij de geslachtsorganen, zoals rode uitslag met blaasjes waarin zich helder vocht bevindt. Een primaire infectie veroorzaakt klachten als pijn, jeuk, moeite met plassen en lymfeklierzwellingen. Vrouwen hebben ook last van vaginale afscheiding en mannen hebben soms ook klachten door een ontsteking van de urinebuis. Snel daarna ontstaan de karakteristieke blaasjes die overgaan in pijnlijke zweren. De zweren verdwijnen vaak binnen één tot drie weken, zonder littekens. Bij mannen duren de symptomen vaak korter (10 dagen) dan bij vrouwen (18 dagen). De belangrijkste uitingen van infectie van de endeldarm zijn koorts, pijn aan de anus of endeldarm, obstipatie, zweren in en rond de anus en klierzwellingen. ⁴³⁵
• HIV. Een HIV infectie begint vaak met een griepachtig beeld. Na een wisselende incubatietijd ontstaat er AIDS en treden er allerlei infecties en tumoren op. ⁴³⁶

Hoe vaak komt een geslachtsziekte voor in de algemene bevolking?

Chlamydia kwam in 2014 voor bij 2-3% van de jongeren tussen de 15 en 30. ⁴³¹  Dit is in alle registraties de meest voorkomende SOA.

Genitale wratten, herpes genitalis, gonorroe en syfilis hadden in 2014 een incidentie van respectievelijk 10, 14, 3 en 0,5 op de 10.000 patiënten per jaar. ⁴³² ,  ⁴³³ ,  ⁴³⁴ ,  ⁴³⁵  Aangezien gonorroe, genitale wratten en herpes genitalis en syfilis niet meer aangifteplichtig zijn en niet iedereen klachten heeft, zijn deze cijfers (die afkomstig zijn uit surveillances uit huisartsenpraktijken en centra seksuele gezondheid) waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke aantal.

HIV kwam in 2014 voor bij 14 op de 10.000 mensen. ⁴³⁶

Hoe vaak komt een geslachtsziekte voor bij mensen met een verstandelijke beperking?

Er is heel weinig bekend over het voorkomen van geslachtsziekten bij mensen met een verstandelijke beperking. In een geselecteerde populatie die onder narcose werd onderzocht, had niemand chlamydia of gonorroe. ⁴³⁸

Er zijn wel enkele studies over HIV bij mensen met een verstandelijke beperking. In een Israëlisch onderzoek onder 1.321 mensen met een verstandelijke beperking wonend in een instelling was niemand besmet met HIV. ⁴³⁹  

In een cohort van 8.294 Amerikanen die besmet zijn met HIV, hadden 119 een verstandelijke beperking (1,4%). ⁴⁴⁰  

In een ander Amerikaans onderzoek onder 6.703 mensen met een verstandelijke beperking wonend in een instelling was 0,16% besmet met HIV. ⁴⁴¹  
Terwijl in andere kleinere onderzoeken geen mensen met HIV gevonden werden. ⁴⁴³