Gebitsafwijkingen, Pijn in de mond

Wat zijn gebitsafwijkingen?

Tandcariës, erosieve gebitsslijtage en parodontale afwijkingen zijn de drie meest voorkomende gebitsproblemen.

• Tandcariës (gaatjes in de tanden) is het oplossen van harde tandweefsels door de inwerking van zuren die in de tandplaque zijn ontstaan. De daling van de zuurgraad treedt op wanneer bacteriën koolhydraten omzetten in zuren.
• Men spreekt van erosieve gebitsslijtage wanneer zuren zonder tussenkomst van bacteriën direct inwerken op de gebitselementen, waardoor deze gebitselementen tekenen van slijtage vertonen.
• Het parodontium wordt gevormd door de weefsels die het gebitselement houvast geven in de kaak. Er worden twee soorten afwijkingen aan het parodontium onderscheiden: ontstoken tandvlees (gingivitis) en ontstekingen van het wortelvlies en het kaakbot rond de wortel (parodontitis).

Welke klachten geven gebitsafwijkingen?

De zichtbare gevolgen van cariës zijn witte of bruine vlekken in het tandglazuur en caviteiten (gaatjes). Andere klachten zijn pijn (bij het eten) en bij gingivitis gemakkelijk bloedend tandvlees.

Voor mensen met een verstandelijke beperking is het soms niet mogelijk om pijn kenbaar te maken. Het kan zijn dat de omgeving dan alleen een gedragsverandering opmerkt.

Hoe vaak komt een gebitsafwijking voor in de algemene bevolking?

In 2011 bleek uit een steekproef dat 41% van de 5-jarigen geen gaaf melkgebit had , 27% van de 11-jarige kinderen geen gaaf gebit had, 61% van de 17-jarigen geen gaaf gebit  en van de 23-jarigen 84% geen gaaf gebit had. ⁵⁴²

Van de volwassen verzekerden heeft 98% ervaring met cariës. Het voorkomen van erosieve gebitsslijtage bij 12-jarige kinderen wordt geschat op 24%.  ²⁶⁵

Tandvleesontstekingen komen veelvuldig voor. Ongeveer 94% van de volwassenen heeft hier in meer of mindere mate last van.  ⁵⁴³ Het gaat dan voornamelijk om gingivitis, het voorstadium van parodontitis. De lifetime-prevalentie van ernstige parodontitis wordt in Nederland geschat op ongeveer 10%. ⁵⁴⁴

Hoe vaak komt een gebitsafwijking voor bij mensen met een verstandelijke beperking?

Hier zijn geen Nederlandse cijfers over gevonden.
In Amerikaans onderzoek onder 4732 volwassenen met een verstandelijke beperking bleek 32,2% onbehandelde cariës te hebben. 80,3% had parodontitis en 10,9% had edentulisme (geen tanden of een aantal tanden missen). ⁵⁴⁵

In het Europese POMONA onderzoek (vragenlijsten) onder een gelegenheidssteekproef van 1.269 volwassenen met een verstandelijke beperking gaf 21% aan tenminste een deel van de tijd pijn in de mond te hebben. In driekwart van de gevallen ging het om de tanden en bij een kwart om andere delen van de mond. Men ging gemiddeld 1,45 keer per jaar naar de tandarts. ²⁶⁶

In een Australisch onderzoek onder 267 volwassenen had 16,9% gebitsslijtage en 76,3% ervaring met cariës.  ²⁶⁷  Slijtage, cariës, missende tanden en het hebben van vullingen hingen samen met het dieet (veel koolhydraten), de frequentie van tandartsbezoeken, of mensen hulp hadden bij de orale hygiëne (lagere kans op problemen bij hulp), hoeveel ondersteuning mensen in het dagelijks leven kregen.
Bij een ander Australisch onderzoek (vragenlijsten) onder 2.400 (verzorgers/ ouders van) mensen met een verstandelijke beperking bleek 56% van de respondenten last te hebben van gebits- en mondproblemen. ²⁶⁸

In een Zweeds onderzoek werden 124 volwassenen met een verstandelijke beperking gedurende 8,5 jaar gevolgd. ²⁶⁹  Ze hadden gemiddeld 0,5 nieuwe gevallen van cariës per jaar. Mensen met een lichtere verstandelijke beperking, zelfstandig wonenden, mensen met het downsyndroom en mensen die niet aan de tandheelkundige controles konden meewerken, hadden de grootste kans op gebitsafwijkingen. Parodontitis was de belangrijkste oorzaak van tandaandoeningen.

In een Italiaans onderzoek onder 219 volwassenen met een verstandelijke beperking, wonend in een instelling, had 100% parodontale afwijkingen. ²⁷⁰

Mensen met het syndroom van Down hebben vaker tandvleesproblemen, maar minder vaak cariës dan hun leeftijdsgenoten zonder Down syndroom. ^{546   547}